ZANIMLJIVOSTI IZ TISKA Sajam u Slanom prije 112 godina
Početak robnih sajmova seže u antičko doba, dok u srednjem vijeku sajamski karakter (sadržaj) ima svetkovanje nekih vjerskih blagdana, kada se trgovanje robom donesenom s raznih strana povezuje s gošćenjem, pijankama i zabavnim sadržajem (nastupima akrobata, mađioničara, pjevača, crkvenim prikazanjem). U novom vijeku sajmovi gube sve više prvotnu karakteristiku. Proizvodi koji se na sajmovima izlažu ne služe neposrednoj prodaji, nego su uzorci na temelju kojih se zaključuju trgovinski ugovori. Na prostorima bivše Kraljevine SHS najstariji sajam bio je Zagrebački Zbor koji je otvoren 1909. godine (danas je to Zagrebački velesajam).
Sajam u Gospinom polju ili u Lazaretu održava se već nekoliko desetljeća. Što se sve nudi na prodaju nije potrebno posebno nabrajati, jer to je mnogim našim sugrađanima dobro poznato. Sajmovi na širem dubrovačkom području „nisu od jučer“ i imaju dugu tradiciju, svakako dužu od novinskih izvješćivanja o takvim događajima. I manja mjesta organizirala su sajmove na kojima se prodavalo i kupovalo ono što je bilo potrebno za svakodnevni život, za domaćinstvo i najčešće stoka. Evo jednog primjera iz lokalne tiskovine, u kojoj se govori o sajmu u Slanom prije 112. godina. Može se pretpostaviti, da je isti imao znatno dužu tradiciju.
„Crvena Hrvatska“ od 10.8.1910. g; br. 64.
RUBRIKA IZ NARODA:
Slano, 4. augusta 1910. Dne 2. tekućeg mjeseca, obdržavao se u Slanomu godišnji običajni sajam. Naroda je bilo iz cijele dubrovačke i stonjske okolice a množina (mnoštvo i) iz Hercegovine. Pet je parobroda dovažalo narod. Na sajmištu nije ništa falilo, nego se (svega) moglo nabaviti. Mazaka (mazgi) mladih više stotina je bilo i prodalo se na (uz) visoku cijenu čak do 800 kruna po glavi. – Uz krasna naša narodna kola, bilo je i hercegovačko, a u večer ples u veličanstvenim prostorijama naše Čitaonice, koji je trajao do u 3 sata u jutro. Rad i mir je svugdje vladao, a bilo bi i bolje da onaj, kojemu je zadatak da na to pazi, nije trošio vrijeme u drugo. Žandarski stražmeštar Valić u jutro rano, akoprem (premda) je vidio neke bosanske Cigane, stao je da nadgleda i kontrolira tko prodaje širup (od čega napravljen? – op. D.R.) i kafu, a kroz to vrijeme Cigani ukradoše 1500 kruna raznim seljanima. Stoprva (upravo je) tada aretirao (uhapsio) je ostale Cigane – šest ih je na broju – kod kojih nije ništa našao, pak ih je dao pred noć vezane na sud u Ston otpraviti. Dočim nekoliko časova prije, bio je tu parobrod „Gruž“ koji je za Ston pošao (otplovio).
Današnji način prodaje, npr. posredstvom interneta, kataloga, sve se više primjenjuje. Smatram da tradicijski način prodaje neće odumrijeti. Kupci su naučeni da neposredno vide robu, pa bilo to u robnoj kući, butiku ili na sajmu. U svezi Slanog evo još dvije povijesne zanimljivosti.
„Crvena Hrvatska“ od 13.11.1907. g; br. 91.
NAGRAĐENO DALMATINSKO ULJE
„Čujemo da je gospodin Lujo Milić iz Slanoga lanjske godine poslao na londonsku izložbu dalmatinskih produkta (između ostalog) i svoje ulje. – Pred nekoliko vremena Odbor iste izložbe izrazio mu je na uspješnom sudjelovanju osobitu zahvalnost, a pred nekoliko dana primio je od Ministarstva trgovine spomen-medalju uz diplomu za njegovo izvrsno ulje.“
Ako postoje izravni nasljednici g. Luja Milića, vjerujem da će ih obradovati novinsko izvješće od prije 115 godina.
„Crvena Hrvatska“ od 7.12.1907. g. br. 98.
PIŠU NAM IZ SLANOGA
„Zaslugom gospodina Iva Jelića i ostalih sumješćana nazad malo vremena bio je ovdje osnovan jedan tamburaški zbor, koji (je) marljivošću tamburaša, a osobito njihovog vrijednog učitelja Velečasnog gospodina Dn. Joza Boglića uspijeva danomice to (sve) bolje, tako da će do malo biti u stanju da zabavlja mješćane svojim sviranjem. U nedjelju dne 1. decembra na prvoj svojoj sjednici bili su izabrani za godinu 1908. predsjednikom gosp. Ivo Jelić a starješinom (tamburaškog zbora) gosp. Pero Knežić, dok je društvo dobilo ime „Sloga“. Tako je opet postavljen kamen za kulturni razvitak Slanoga, pa ovom prigodom svi Slanjani izrazuju vruću želju da bi mlado društvo što bolje uspijevalo i napredovalo na diku ne samo svoju, nego i čitavog mjesta.“
U lokalnim tiskovinama bilo je još raznih informacija u svezi Slanog, ali i drugih naselja sa šireg dubrovačkog područja. Vrijedilo bi za današnji naraštaj otrgnuti događaje od zaborava.